‘Fat bastard’ stond er op de wijnfles met een vrolijk nijlpaardje. Nu kopen, ging het door mijn hoofd, voor het etiket gecensureerd wordt. ‘Curvy darling’ komt niet in mijn frigo.
Ik krijg het op mijn heupen van fatsoensrakkers die elke potentieel kwetsende uitdrukking in een keurslijf van bloedeloze terminologie willen persen.
Dat krampachtige opschonen en censureren van literatuur, om toch maar op niemands lange tenen te trappen, gaat stranden in letterkundige armoe.
Een saai en schraal leeslandschap, compleet van individualiteit gespeend. Gereduceerd tot een karakterloze woordensoep die alleen door moraalridders op instemmend geknik wordt onthaald.
Tot ook die parolen een paar jaar later niet meer door de beugel kunnen. En er weer een opkuisronde volgt om tegemoet te komen aan wat de nieuwe ideologie voorschrijft.
Taboe versus vrije woord
Scherpslijpers die morrelen aan literaire werken omdat er ‘taboewoorden’ zoals ‘dik’ en ‘lelijk’ instaan, ontnemen de schrijver zeggenschap over zijn eigen werk.
De antennes van de gevoeligheidslezers zijn zo scherp afgesteld dat ze overal gevaar zien.
Hun wriemelende voelsprieten pikken er alle uitdrukkingen uit die misschien beledigend zouden kunnen zijn voor deze of gene weekhartige lezer.
Ik doe mijn stinkende best om te geloven dat de meeste mensen deugen, maar er zijn niettemin ploerten bij de vleet.
Ook die mogen boeken schrijven. Of als personage opduiken in literatuur, film en kunst – hoe losgeslagen of immoreel ze ook zijn.
Of gaan we voortaan alleen nog zeemzoeterige flutromannetjes, romantische komedies en naïeve stillevens dulden?
In literatuur en andere kunstvormen moet je niet zomaar gaan schrappen en censureren. Geef duiding. Licht de context en de (gedateerde) tijdsgeest toe.
En zelfs als de maker zich ergens aan heeft bezondigd, hoeft dat nog geen afbreuk te doen aan de waarde van diens werk.
Het kan net een interessant vertrekpunt zijn voor een debat over gevoelige thema’s. Of om dingen aan de kaak te stellen.
Inclusieve communicatie versus artistieke vrijheid
Er zijn grenzen, dat spreekt voor zich. Maar als schrijvers of kunstenaars zich bij elke artistieke expressie moeten afvragen of ze niemand schofferen, dan krijgen we binnenkort alleen nog zouteloze kost voorgeschoteld.
Voor de goede orde: ik ben pro inclusieve communicatie die een realistische afspiegeling is van onze heterogene samenleving en waarin iedereen zich herkent. Maar dat is niet het doel van literatuur.
Het staat iedereen vrij om een werk wel of niet te lezen. Om het te bejubelen of verketteren. Om desnoods met Tipp-Ex het eigen exemplaar van een literair werk te censureren.
Maar mijn exemplaren van Bukowski, Bret Easton Ellis, Jan Cremer en co blijven ongecensureerd in mijn boekenkast staan – seksisme incluis. Ik ben er alleen maar mondiger en vrijgevochtener van geworden.
PS Wijnmerk Fat Bastard doet niet aan bodyshaming, wel aan liefdadigheid. Zo steunt het onder andere projecten om dwergnijlpaarden te beschermen.